Ze reist altijd met me mee

Tien jaar geleden overleed onze dochter Guusje. Hoe gaat het nu met je? Het is een vraag die ik vaak krijg. Hoe heb ik mijn leven weer op kunnen pakken na het overlijden van onze dochter? Welke lessen leerde ik na het overlijden? Wat heeft mij geholpen om verder te gaan zonder haar?

Lees hier mijn verhaal over de afgelopen tien jaar. Ik hoop dat je daarna beter begrijpt waarom ik het leven weer omarm. Waarom ik weer kan zeggen dat ik gelukkig ben.

Guusje mocht slechts 10 jaar worden. Ze had kanker. Ik heb haar zien lijden. Ze had pijn, veel pijn. Ik zag een ziekte die je zelfs je ergste vijand niet toewenst. Haar dood betekende bevrijding van die vreselijke ziekte. We namen afscheid van ons gezin zoals het was. We namen geen afscheid van Guusje. Mijn gevoelens voor haar veranderden niet met het overlijden. Ze is nog altijd mijn dochter. Ik hou nog net zoveel van haar, als toen ze nog leefde.

Voorstelling en werkelijkheid

Mijn wereld veranderde. Net zoals ik voor de eerste keer papa werd. Ik herinner me dat mijn vrouw Yvonne zwanger was van Janneke, onze oudste dochter. Ik maakte me een voorstelling: hoe zou het zijn om vader te worden. Ik wist pas werkelijk hoe het was, toen Janneke geboren werd. Het vaderschap was mooier dan ik me ooit voor had kunnen stellen. Mijn leven was voor altijd anders. Er was een warm gevoel van liefde. Ik voelde me gelukkig. Op soortgelijke wijze, maar dan anders, was mijn ervaring na het overlijden van Guusje. De werkelijkheid was erger dan de angst haar te verliezen. De emoties zwaarder dan ik vooraf ooit had kunnen bedenken. Een groter verdriet had ik nog nooit gevoeld.

Overleven

De eerste maanden stonden in het teken van overleven. Het gemis kwam keihard binnen. Op de meest onverwachte momenten. Ik was onbekend met de dood. En nu was ons eigen kind overleden. De dochter die Yvonne en ik bewust op de wereld hadden gezet. Maar nooit met het idee dat wij haar zouden overleven. Ik heb haar niet kunnen beschermen tegen de dood. Haar overlijden confronteerde me met de kostbaarheid en kwetsbaarheid van het leven. Het kan zomaar ineens voorbij zijn.

De keuze

Ik ging door met bloggen. Mijn emoties deelde ik via het internet met de buitenwereld. Er werd veel gereageerd. Zo ontving ik een mail waarin een vrouw haar eigen ervaringen beschreef. Ze was nog jong toen haar broer overleed. Haar ouders veranderden. Het huis ademde alleen nog maar verdriet. Het leek wel alsof de tranen langs de muren stroomden. Haar vader sprak niet meer. Haar moeder stelde dat ze nooit meer gelukkig zou kunnen zijn.

Ik liet Yvonne de mail lezen. Ze schrok: “Wat zeg je dan tegen je andere kinderen? De kinderen die nog leven? Zo wil ik niet worden.”

Een zelfde ervaring hadden we, nadat we een avond bijwoonden met ouders van overleden kinderen. We ontmoetten vaders en moeders die jaren na het overlijden van hun kind nog steeds enorm verdrietig waren. Hun leven leek stil te hebben gestaan vanaf het moment van overlijden van hun kind. Op de terugweg naar huis spraken we over deze ervaring. Wat deed het met ons? We waren het er beiden over eens: zo wilden wij niet worden.

Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Ik zal Guusje nooit meer zien. Nooit meer kunnen genieten van haar stem. Nooit meer vast kunnen houden. Ik probeerde te begrijpen wat me overkwam. Ik vond het fijn om mensen om me heen te hebben. Je kunt jezelf immers niet troosten. Warmte en aandacht van anderen deed me goed. Ik vond het fijn om over haar te mogen praten.

Het was gewoon niet te bevatten dat Guusje er nooit meer zou zijn. De dood is onherroepelijk. Het gemis raakte me diep. Problemen kun je oplossen. Gemis niet. Ik moest er mee leren omgaan. Die keuze had ik wel. Er was een lange weg te gaan.

Mooier door haar

Naast praten met anderen ging ik lezen. Ik verslond boeken over verlies. Het zette me aan tot denken. Proberen grip te krijgen op de situatie waarin ik terecht was gekomen. Kon ik betekenis geven aan het gemis? Ik herinnerde mij een gesprek dat ik ooit voerde met Marinka. Zij was verpleegkundige in het AMC en zorgde liefdevol voor Guusje. Tijdens een onrustige nacht in het ziekenhuis dronk ik thee met Marinka. Ik deelde mijn zorgen. Donkere scenario’s over de toekomst kon ik maar niet uit mijn hoofd zetten. Marinka stelde mij de vraag of de afgelopen jaren met Guusje de moeite waard waren geweest. Ik kon niet anders dan bevestigen dat het leven mooier was geworden door Guusje. Haar vraag en mijn antwoord zijn me vanaf die nacht bijgebleven. Niet alleen tijdens de laatste maanden van Guusjes leven. Ook nu nog. Ik heb helaas een prachtige dochter verloren, maar dat is altijd nog beter, dan haar nooit te hebben gehad.

Onlosmakelijk verbonden

Het duurde lang voordat Guusje op een andere wijze deel werd van mijn dagelijkse routines. Mijn wereld was totaal veranderd. In de loop van de jaren heb ik leren verdragen dat onze dochter er niet meer is. Vaak spreken mensen over verwerken van verlies. Ze zeggen dat je het moet loslaten. Maar verwerken doen we met afval. Dan hoef je er niet meer aan te denken. De liefde kan niet worden verwerkt. Het heeft te maken met verbonden voelen met elkaar. Liefde overstijgt de dood. Het is fijn om aan mensen te denken van wie we houden, ook na hun overlijden. Verdergaan is niet hetzelfde als loslaten. Ik draag Guusje met me mee. Overal waar ik heenga. Haar leven en overlijden zijn onlosmakelijk met mij verbonden. Ze is een deel van mijn identiteit.

Zorgen voor gemis

Ik kan nooit meer terug naar hoe het ooit was. Het einde van haar leven markeerde in het mijne een nieuw begin. Een periode die, zeker in het begin, in het teken stond van overleven. Langzaamaan kon ik mij openstellen voor anderen. Eerst voor Yvonne, daarna mijn kinderen en stapje voor stapje de rest van mijn omgeving. Steeds meer voelde ik de drang om weer te gaan leven. In de vele boeken die ik las, haalde ik de boodschap dat je voor het gemis kunt zorgen. Dat je er niet voor weg hoeft te lopen. Binnen ons gezin houden we de herinnering aan Guusje levend. Dat doen we zeker op bijzondere dagen, samen met elkaar. Denk daarbij aan haar geboortedag, onze trouwdag, haar sterfdag en de kerstdagen. Ze leeft nog altijd verder, in de harten ons gezin, haar familie, haar vrienden en vele anderen.

In de loop van de tijd heb ik geleerd om het leven weer te omarmen. Het is nu tien jaar later. Ik ben gelukkig. Ik geniet van mijn levensreis. En Guusje reist altijd met me mee.

Lowie van Gorp